Historia jednego życia

Historia jednego życia - seminarium z okazji 130. rocznicy urodzin i 60. rocznicy śmierci Ludwika Hirszfelda.

Profesor Ludwik Hirszfeld (1884–1954)

W 2014 roku upływa 130. rocznica urodzin i 60. rocznica śmierci Ludwika Hirszfelda, lekarza, mikrobiologa i immunologa.

Po ukończeniu studiów medycznych na Uniwersytecie w Berlinie pracował w Instytucie Badań Raka w Heidelbergu i w Zakładzie Higieny Uniwersytetu w Zurychu. Podczas 1. wojny światowej kierował walką z epidemią duru brzusznego w Serbii. W okresie międzywojennym był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego i dyrektorem Oddziału Bakteriologii Państwowego Zakładu Higieny. Po wojnie był profesorem i pierwszym dziekanem Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Wrocławskiego. Z jego inicjatywy powstał Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN noszący Jego imię.

Ludwik Hirszfeld razem z Emilem Dungernem wprowadził nomenklaturę układu grupowego krwi: A, B, AB i 0 oraz wykazał dziedziczenie cech układu. Podczas pobytu na Bałkanach odkrył szczep bakterii duru rzekomego (Salmonella hirszfeldii). Prowadzone razem z żoną Hanną Hirszfeld badania nad rozmieszczeniem cech grupowych krwi u ludności z różnych regionów geograficznych zapoczątkowały nową dziedzinę wiedzy ― seroantropologię.

List pochodzący ze spuścizny Ludwika Hirszfelda

16/XII 1940

Do Panów
M. Kacprzaka
F. Przesmyckiego
Z. Szymanowskiego1

Drodzy Koledzy,

Na wypadek mojego wyjazdu, niemożności powrotu lub ewentualnej śmierci proszę was o wspólną opiekę nad szeregiem manuskryptów napisanych przeważnie wspólnie z panną Różą2 w okresie mojego przymusowego bezrobocia. O ile bym pozostał za granicą, zamierzam pannę Różę sprowadzić tam, gdzie będę. Gdyby ona jednak pozostała w kraju i miała możność współpracowania z wami, to proszę, ażeby ewentualne wydawanie tych prac było czynione w porozumieniu z nią, gdyż ona zna najlepiej moje życzenia. Następujące prace zostały napisane:

Tytuł:

1. „Podręcznik immunologii”, str. 560, u dr. Kacprzaka przepisany i skorygowany, u dr. Przesmyckiego i prof. Szymanowskiego — rzut przedostatni

2. „Grupy krwi”, II wydanie, str. 140, u doc. Przesmyckiego

3. „Sur les pleiades isozeriques du sang”, dwa doniesienia, str. 56, u. p. Róży, u doc. Przesmyckiego

4. To samo w języku polskim, u doc. Przesmyckiego

5. „O postaciach przejściowych grup krwi”, u p. Róży i u dr. Przesmyckiego

6. To samo w języku niemieckim zostało wydrukowane w „Schweizerische Medizinische Wochenschrift”, 1940, nr 34

[...] Drodzy Koledzy z góry Wam dziękuję za opiekę nad mojemi pracami. Mam nadzieję, że dyspozycje te będą bezprzedmiotowe, ale zbyt mi są drogie losy nauki i młodzieży polskiej, ażebym miał uzależniać losy moich prac od przypadkowości moich losów.

/Ludwik Hirszfeld/

Ludwik Hirszfeld był autorem około 400 publikacji, między innymi: Grupy krwi w zastosowaniu do biologii, medycyny i prawa, podręcznika Immunologia ogólna, i autobiografii Historia jednego życia. Był też autorem sentencji, z których jedną warto zacytować:

Szlachetny i szczęśliwy jest nie ten, kto trwa — jest to szczęście chwastów — ale ten, kto dąży.

Co żyje, chce być początkiem nowego życia, ale co szlachetne, chce rodzić owoce.

1. Marcin Kacprzak (1888–1968), lekarz, profesor Akademii Medycznej w Warszawie, członek Polskiej Akademii Nauk; Feliks Przesmycki (1892–1974), lekarz bakteriolog, profesor Uniwersytetu Łódzkiego, Akademii Medycznej w Warszawie, dyrektor Państwowego Zakładu Higieny, członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego; Zygmunt Szymanowski (1873–1956), lekarz bakteriolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Łódzkiego, członek Polskiej Akademii Nauk.

2. Róża Amzel, współautorka prac Ludwika Hirszfelda.

Oprac. Marek Ciara