Logo

120. rocznica odsłonięcia pomnika króla Jana III Sobieskiego.

20 listopada 1898 roku we Lwowie odsłonięto pomnik króla Jana III, autorstwa znanego lwowskiego rzeźbiarza Tadeusza Barącza. Stało się to 15 lat po przyjęciu przez radę miasta Lwowa uchwały o wystawieniu monumentu (w 1883 roku świętowano 200-ą rocznicę odsieczy wiedeńskiej). 

20 listopada 1898 roku we Lwowie odsłonięto pomnik króla Jana III, autorstwa znanego lwowskiego rzeźbiarza Tadeusza Barącza. Stało się to 15 lat po przyjęciu przez radę miasta Lwowa uchwały o wystawieniu monumentu (w 1883 roku świętowano 200-ą rocznicę odsieczy wiedeńskiej). 

Brązowy odlew wykonany przez wiedeńską firmę Artura Kruppa stanął na skwerze na Wałach Hetmańskich, w najbardziej reprezentacyjnym spacerowym ciągu miasta, tzw. Corso.


Do postaci króla pozował lwowski kupiec i zarazem instruktor jeździectwa Marian Stipal. Jan III Sobieski przedstawiony został w tradycyjnym stroju szlacheckim, siedząc na rumaku, spinającym się nad zniszczoną armatą i buńczukiem zwieńczonym półksiężycem. Zwrócony twarzą na południowy-wschód, zdawał się wygrażać Turkom, trzymaną w wyciągniętej ręce buławą. Na cokole z szarego piaskowca, wykonanym w lwowskim zakładzie Juliana Markowskiego, znalazły się dwie tablice. Na pierwszej znalazła się wyryta złotymi literami inskrypcja „Królowi Janowi III – miasto Lwów”. Na drugiej wyszczególniono 20 miejsc bitew pod dowództwem króla.


W przededniu odsłonięcia pomnika w lwowskim Kole literacko-artystycznym odbył się uroczysty wieczór, na którym przemówienie wygłosił vice-prezes Koła, dr August Bálasits. Znakomitym gościem spotkania był Georg Brandes, znany w całej Europie duński historyk literatury i krytyk literacki, wykładowca literatury europejskiej na uniwersytecie kopenhaskim.


Tak wspominał on główne uroczystości: Piękny to był, słoneczny dzień, gdy nabożeństwo w katedrze rozpoczęło właściwą uroczystość Sobieskiego. Kościół był szczelnie wypełniony, a cała szlachta (arystokracja i wszystko, co w innych krajach jest nazywane mieszczaństwem) stawiła się w starodawnych, narodowych strojach, które prócz Polski pod zaborem rosyjskim noszą Polacy przy sposobności każdego uroczystszego święta. Jedynie namiestnik, jako przedstawiciel rządu, wystąpił w stroju nowoczesnym. (…)


Pewien jezuita miał historyczno- patriotyczną mowę ku czci Sobieskiego. Potem procesją podążyło się z kościoła na plac, gdzie nas oczekiwał pomnik przykryty zasłoną. Słońce pięknie świeciło. Ogromny plac czernił się od ludzi, wszystkie balkony i okna były wypełnione. W pięknej, pełnej siły przemowie podniósł Małachowski znaczenie faktu, że stolica Galicji najbardziej przez naród ukochanemu królowi starej Polski wzniosła pomnik na wolnej, polskiej ziemi.
Najbliższe otoczenie monumentu stało się miejscem patriotycznych manifestacji. W niepodległej Polsce umawiano się tu na randki. We wrześniu 1933 r. pod pomnikiem przy udziale tłumów publiczności świętowano 250-ą rocznicę odsieczy wiedeńskiej. W latach 30- tych u stóp pomnika na składanym stołeczku siadywała „ślepa Mińcia”, przygrywając na harmonii ówczesne lwowskie szlagiery.


Dziś monument znajduje się w Gdańsku. Stanął tu w czerwcu 1965 r., po 15- letnim pobycie w parku w Wilanowie, dokąd trafił w 1950 r. Na szczęście nie podzielił losów sporej części lwowskich pomników, które nowe władze zniszczyły. Niemniej Sowieci mieli pomysł aby postać króla Jana III „przerobić” na hetmana Bohdana Chmielnickiego. Oryginalna tablica z inskrypcją „Królowi Janowi III – miasto Lwów” została zamontowana dopiero po 1989 roku.

Podpisy do ilustracji:
1. „Pamiątka wieczoru uroczystego, jaki się odbył dnia 19 listopada 1898 r. w lwowskim Kole literacko- artystycznem w przededniu odsłonięcia pomnika króla Jana III w król. i stoł. mieście Lwowie w obecności Jerzego Brandesa”, Lwów 1898, Materiały Witolda Ziembickiego, APAN, III–216, j. 1
2. Karta pocztowa, 1903, Materiały Mieczysława Orłowicza, APAN, III–92
3. Uroczystości 250- lecia odsieczy wiedeńskiej, 1933, Materiały Witolda Ziembickiego, APAN, III–216, j. 2

Katarzyna Słojkowska

1.jpg 2.jpg 3.jpg

© 2017 e-graficy.pl