XVI Festiwal Nauki w PAN Archiwum

Sprawozdanie z uczestnictwa Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie w XVI Festiwalu Nauki w Pałacu Staszica w dniu 22 września 2012 r.

Tegoroczny XVI Festiwal Nauki trwał w dniach od 21 do 30 września 2012 r. i gromadził imprezy w ponad 100 instytucjach naukowych Warszawy, które odbywały się zgodnie z programem ogólnym – w określonych miejscach, dniach i godzinach.

W Festiwalu Nauki w Pałacu Staszica  wzięło udział siedem instytucji, a mianowicie:
Instytut Badań Literackich PAN, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, Instytut Slawistyki PAN, Instytut Nauk Prawnych PAN, PAN Zakład Działalności Pomocniczej w Warszawie, PAN Archiwum w Warszawie oraz Towarzystwo Naukowe Prakseologii - które w ramach tzw. „spotkań weekendowych” zaprezentowały swoje programy w pierwszą sobotę Festiwalu.
 
Każda z tych instytucji używając różnych form przekazu (wystawa, wykład, prezentacja, warsztaty, film) przygotowała ciekawe informacje z dziedziny nauki, którą reprezentuje.

Archiwum przygotowało trzy wykłady wraz z prezentacją, warsztaty oraz pokaz filmowy. Rozmieszczenie w zabytkowych salach Pałacu Staszica podkreślało rangę imprezy i nadawało piękną, historyczną oprawę. Sala Lustrzana (najpiękniejsza sala w Pałacu) przyciągała widzów i słuchaczy nie tylko wystrojem ścian i mebli, ale także różnorodnością tematów prelegentów, które w większości były po raz pierwszy prezentowane.
Frekwencja na warsztatach dotyczących zasad tworzenia własnej spuścizny z różnego typu dokumentów gromadzonych od urodzenia, potwierdziła nadspodziewaną skalę zainteresowania. Specjaliści z Archiwum w profesjonalny, a zarazem bardzo dostępny sposób udzielali rad i przedstawiali metody postępowania z dokumentami w celu ich uporządkowania, przechowywania i ochrony. Padało wiele pytań od słuchaczy zaciekawionych prezentowaną tematyką, które świadczyły o dużym zapotrzebowaniu na taką wiedzę oraz stałą jej aktualność..
Po warsztatach, przyszła kolei na wykłady wraz z prezentacją multimedialną, które odbywały się zgodnie z programem w Sali Lustrzanej. Każdy z trzech tematów posiadał nutkę tajemniczości o minionych wiekach, wydarzeniach historycznych, ludziach, którzy wnieśli do nauki swój olbrzymi wkład - w różnych czasach i dziedzinach.
 
Pierwszy wykład dotyczył wystawy pt. „Lux in Arcana” (czyli „Światło na tajemnicę”), która poświęcona była 100 unikatowym dokumentom z Archiwum Watykańskiego, udostępnianych w tym roku dla szerokiej publiczności w Muzeach Kapitolińskich w Rzymie. Wśród eksponatów zgromadzonych na Kapitolu znajdowały się papieskie bulle dotyczące detronizacji cesarza Fryderyka II i ekskomuniki Marcina Lutra, akta procesów templariuszy, Galileusza i Giordana Bruna, rękopisy Michała Anioła i Berniniego, list członków parlamentu angielskiego do Klemensa VII w sprawie małżeństwa Henryka VIII, list amerykańskich Indian na korze z brzozy, akt abdykacji szwedzkiej królowej Krystyny, list Bernadetty Soubirous z Lourdes do Piusa IX, bulla, na mocy której Pius IX wprowadził dogmat o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny; były też interesujące eksponaty z okresu II wojny światowej, a wśród nich polonika: list króla Jana III Sobieskiego do papieża Innocentego XI, wysłany po zwycięstwie pod Wiedniem, suplika Mikołaja Kopernika oraz list bp. Józefa Gawliny, który przekazał papieżowi wizerunek Matki Bożej Częstochowskiej wykonany z blachy przez polskie więźniarki z niemieckiego obozu jenieckiego. Równocześnie z wykładem prezentowane były zdjęcia niektórych wyżej wymienionych dokumentów, wykonane „ też w tajemnicy”.

Drugi wykład wraz z prezentacją dokumentów i zdjęć poświęcony był prof. Kazimierzowi Michałowskiemu oraz jego spuściźnie w zbiorach PAN Archiwum w Warszawie. W świetle posiadanych dokumentów, będących jednym ze skarbów zasobu Archiwum przedstawiona została sylwetka Profesora jako najwybitniejszego polskiego egiptologa. Od czasów jego prac wykopaliskowych wkładu polskiej archeologii w osiągnięcia nauki światowej nie da się przecenić. Był wychowawcą wielu pokoleń znanych i cenionych na świecie uczonych. Profesor Michałowski był profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego, inicjatorem, organizatorem i długoletni m kierownikiem wykopalisk na Bliskim Wschodzie (w Egipcie, Sudanie, Syrii i na Cyprze), przyczynił się do zdobycia mocnej pozycji przez polską archeologię śródziemnomorską. Był twórcą Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej PAN i Polskiej Stacji Archeologii Śródziemnomorskiej UW w Kairze. Zorganizował w Polsce muzealne galerie sztuki starożytnej oraz jedyną w Europie galerię sztuki nubijskiej (w Muzeum Narodowym w Warszawie). Był także wspaniałym, prawym człowiekiem, oddanym całym sercem nauce, ale także i ludziom.
Trzeci wykład poświęcony był postaci i archiwaliom Leonarda da Vinci i ich znaczeniu dla współczesnej nauki. Ilustrowany był, jak i poprzednie wykłady, bogatą dokumentacją wizualną. Żyjący w czasach renesansu Leonardo da Vinci to geniusz, którego dokonania od zawsze budziły podziw i uznanie. Ludzi  zachwycały w szczególności dwie cechy: wszechstronność zainteresowań oraz odważna, brawurowa myśl. Pierwsza z cech nie pozwala sklasyfikować go jednoznacznie jako artystę, ani jako naukowca, inżyniera czy filozofa – w swoich ciągłych badaniach i poszukiwaniach łączył wszystkie te specjalności. Oprócz wszechstronnego wykształcenia, o geniuszu Leonarda świadczyła także umiejętność innowacyjnego myślenia - stawiania nowatorskich tez oraz pionierskich rozwiązań, dzięki czemu wiele z jego artystycznych i naukowych dokonań wyprzedziło epokę renesansu nawet o kilkaset lat. Leonardo odkrywał przed ludźmi renesansu rozmaite, nieznane aspekty świata, ale i w późniejszych wiekach był źródłem wielu inspiracji w wielu dziedzinach nauki. Przesłaniem prelegenta było więc, aby każdy ze słuchaczy wykładu mógł odkrył postać Leonarda na nowo, jako człowieka uniwersalnego, ponadczasowego, niekonwencjonalnego i odkrywczego.
       
Wszystkie wykłady wzbudziły duże zainteresowanie i potwierdziły trafny wybór tematów i postaci. Wśród publiczności zauważało się duże zróżnicowanie wieku i zainteresowań. Cieszył fakt obecności młodzieży, a także ludzi różnych pozycji zawodowych i społecznych.
Ostatnim punktem programu Archiwum był blok filmowy, emitowany dwukrotnie o różnych godzinach - który niestety zebrał najniższą frekwencję. Blok ten był prezentowany podczas ubiegłorocznego II Warszawskiego Pikniku Archiwalnego i może dlatego był przez wiele osób już znany.
W materiale został wykorzystany film o Marii Skłodowskiej Curie, z oryginalnym głosem uczonej, wydania przedwojennych kronik PAT i piosenek z przedwojennych komedii filmowych.

W czasie spotkań Archiwum można było obejrzeć w holu głównym Pałacu Staszica prezentację wydawnictw naukowych Archiwum, dotyczących historii Polski i archiwistyki.

Inne instytucje prezentujące swoje programy podczas tej imprezy w Pałacu Staszica konkurowały między sobą atrakcyjnością tematów i tytułów spotkań, które wprawiały w prawdziwą rozterkę przybyłą publiczność. Było nie lada sztuką lub wręcz niemożliwością, aby pogodzić równocześnie obecność na kilku równie interesujących spotkaniach.
 
Podsumowując XVI Festiwal Nauki w Pałacu Staszica wniosek nasuwa się sam:
 
Potrzebne są takie spotkania z nauką, niezbędne jest otwarcie drzwi do wnętrz instytucji naukowych, a rolą tych instytucji powinna być również profesjonalna promocja i perfekcyjna, efektowana forma i oprawa przekazywanej wiedzy !

Inauguracja uczestnictwa Pałacu Staszica, jako siedziby humanistycznych instytucji PAN, w warszawskim Festiwalu Nauki, stanowiła kolejny krok do przybliżenia społeczeństwu wiedzy naukowej w sposób przystępny i atrakcyjny. Udowodniła celowość tej imprezy i wykazała szeroką gamę zagadnień, z którymi trzeba i warto się dzielić w szerokim i różnorodnym gronie.