Dzieje Pałacu Staszica

Wystawa Dzieje Pałacu Staszica składa się z dziesięciu komputerowo opracowanych plansz, prezentujących intrygującą i nie wszystkim znaną, natomiast od dawna wzbudzającą duże zainteresowanie warszawiaków, historię tego dostojnego gmachu, od początku i po wsze czasy przeznaczonego przez Stanisława Staszica na dom nauki polskiej, zaprojektowanego na początku XIX wieku przez florentczyka Antonia Corazziego.

Do dnia dzisiejszego mury Pałacu Staszica skupiają „mężów nauki”, oddających się badaniom języka ojczystego, litera¬tury, historii oraz doskonaleniu umiejętności w różnych dziedzinach wiedzy. Ekspozycja oparta jest na zbiorach Archiwum Polskiej Akademii Nauk, głównie na materiałach zgromadzonych w spuściźnie Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Wykorzystano również fotografie i dokumenty z kolekcji profesora Leszka Zasztowta (Instytut Historii Nauki PAN) i doktor Anny Bujnowskiej (Instytut Badań Literackich PAN). Pojedyncze eksponaty pochodzą z Biblioteki Jagiellońskiej i z Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Początki burzliwej historii miejsca, na którym w latach 1820–1823 wzniesiono dzięki staraniom i funduszom 2. prezesa TPN dom Towarzystwa Przyjaciół Nauk, sięgają 1620 roku. Na wystawie prezentujemy nieznane wizerunki budowli poprzedzających istnienie Pałacu Staszica oraz rzadko upowszechniane fotografie gmachu w różnych okresach historycznych, poczynając od momentu wzniesienia go w dobie Królestwa Kongresowego, poprzez trudną epokę polistopadową, tragiczne lata obydwu wojen światowych, smutny okres stanu wojennego, na czasach współczesnych kończąc. Na planszach możemy zobaczyć Pałac Staszica jako rezydencję Towarzystwa Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk, Dyrekcji Loterii, Akademii Medyko-Chirurgicznej, Pierwszego Gimnazjum Męskiego, Deutcher Soldatenheim, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Polskiej Akademii Nauk, wreszcie jako wspólną siedzibę Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i Polskiej Akademii Nauk (jej humanistycznych instytutów i zakładów) — sukcesorów Towarzystwa Przyjaciół Nauk i spadkobierców najszczytniejszych tradycji nauki polskiej. Ekspozycja prezentuje więc Pałac Staszica zarówno w pierwotnej klasycystycznej Corazziańskiej formie, jak i w stylu bizantyjsko-ruskim — z pstrymi majolikowymi ukraszeniami i nielubianą przez warszawiaków groteskową kopułą cerkwi św. Tatiany Rzymianki — czy też w postaci dumnie sterczących nad Krakowskim Przedmieściem i Nowym Światem wypalonych, trupio szarych nagich murów. Możemy prześledzić różne etapy odbudowy i przebudowy Pałacu Staszica, przyjrzeć się szkicom i planom, a także zajrzeć do zamkniętych na co dzień dla zwiedzających jego współczesnych reprezentacyjnych sal. Ikonografii towarzyszą okolicznościowe medale oraz unikatowe dokumenty, przybliżające problemy, z którymi borykał się gmach i jego lokatorzy na przestrzeni dwóch wieków. Jedna z plansz prezentuje dzieje nierozerwalnie związanego z Pałacem Staszica pomnika Mikołaja Kopernika.

Autorką scenariusza ekspozycji jest dr Joanna Arvaniti (APAN), z którą współpracowali koledzy z Archiwum PAN: mgr Jan Fronczak, Tomasz Rudzki i mgr Agnieszka Ryhorowicz. Opiekunami naukowymi wystawy i recenzentami tekstów są dr Hanna Krajewska (APAN) oraz prof. Leszek Zasztowt (IHNPAN), a projekt plastyczny opracowały Maria Kaliszczuk-Donaj i Urszula Wołek-Staszewska z Agencji Wydawniczo-Poligraficznej AMALKER.