60 lat Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego

W 2010 roku mija 60 lat od powstania Polskiego Towarzystwa Turystyczno- Krajoznawczego. Powstało ono w 1950 roku ze zjednoczenia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. W Archiwum Polskiej Akademii Nauk znajdują się spuścizny wybitnych nestorów polskiej turystyki dr Tytusa Chałubińskiego i Mieczysława Orłowicza. Pierwszy był współzałożycielem Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego i członkiem- założycielem Towarzystwa Tatrzańskiego, które po pierwszej wojnie przekształciło się w Polskie Towarzystwo Tatrzańskie. Drugi był działaczem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, a następnie Polskiego Towarzystwa Turystyczno- Krajoznawczego.
W uznaniu zasług ich imieniem zostały nazwane górskie przełęcze i szlaki. Dla uczczenia zmarłego w 1889 roku Tytusa Chałubińskiego wąską przełęcz w głównej grani Tatr nazwano Wrotami Chałubińskiego. Ten wybitny lekarz i przyrodnik przyczynił się do tego, że Zakopane z małej, cichej i ubogiej wioski zamieniło się w leczniczą stację górską i centrum polskiej turystyki górskiej. Popularyzując je w Warszawie i Królestwie Polskim sprawił, że z każdym rokiem ciągnęli tu coraz liczniejsi pacjenci, letnicy i turyści. Był pionierem masowych wycieczek w Tatry, liczących po kilkadziesiąt osób. Szły one zwykle w góry z muzyką góralską, namiotami, kociołkami, zapasem żywności na kilka a nawet kilkanaście dni. W trakcie wycieczek zbierał skrzętnie minerały i bogaty ich zbiór złożył jako zawiązek Muzeum Tatrzańskiego.

Mieczysław Orłowicz ma swoją przełęcz w Bieszczadach Zachodnich i szlak w Sudetach. Pasjonatem turystyki i krajoznawstwa na dobre stał się podczas studiów prawniczych na Uniwersytecie Lwowskim oraz nauki w Akademii Handlowej w Wiedniu. Od czasów studiów akademickich brał udział w organizowaniu wycieczek po Polsce (po kilkadziesiąt rocznie). Odbywając podróże po Europie Zachodniej zetknął się z nowoczesną turystyką, której najlepsze wzorce postanowił przenieść na grunt polski. Założył Akademicki Klub Turystyczny we Lwowie, którego hasło brzmiało „Poznaj swój kraj”. Był autorem szeregu przewodników i monografii krajoznawczych. W Archiwum PAN spuścizna doktora Chałubińskiego przechowywana jest pod sygnaturą 63, a materiały Mieczysława Orłowicza posiadają sygnaturę III-92. Pełną informację o nich można znaleźć w inwentarzach archiwalnych.

Poniżej znajdują się ciekawe fragmenty obydwu spuścizn wskazujące na turystyczną i krajoznawczą pasję ich twórców. W spuściźnie Mieczysława Orłowicza wyróżnia się bogaty zbiór fotografii przedstawiających miasta, góry, krajobrazy i ludność ziem polskich do 1939 roku. Warte szczególnej uwagi są zdjęcia polskich zespołów sportowych i sportowców oraz zawodów sportowych z pierwszego ćwierćwiecza XX wieku.

Statut Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego, 1888. Syg. 63, j.a. 14

Plaża w Sopocie, 1914. Syg. III-92, j.a. 222

Ulica Długa w Gdańsku, 1906. Syg. III-92, j.a. 222

Górnoślązaczki, przed 1939. Syg. III-92, j.a. 229

Klub Sportowy Cracovia, 1910. Syg. III-92, j.a. 230

Osada Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego, przed 1939. Syg. III-92, j.a. 230

Na szczycie Krywania, przed 1939. Syg. III-92, j.a. 297