Biblioteka
KATALOG - BIBLIOTEKA PAN ARCHIWUM w Warszawie oraz nowości
BIBLIOTEKA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO
KaRo - Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich
Dzieje Biblioteki Archiwum Polskiej Akademii Nauk sięgają roku 1954, czyli początków działalności Archiwum. Przez pierwsze lata Biblioteka dysponowała niedużym księgozbiorem podręcznym, który z upływem czasu zaczął się specjalizować i systematycznie powiększać. Zasób jej jest otwarty i obecnie liczy przeszło 11 tysięcy woluminów druków zwartych i prawie tyle samo wydawnictw ciągłych.
Biblioteka Archiwum PAN gromadzi księgozbiór o charakterze specjalistycznym, z głównym uwzględnieniem druków z zakresu historii nauki, oświaty, techniki oraz biografistyki. Spełnia ona podwójną funkcję. Po pierwsze, dzięki bogatemu księgozbiorowi umożliwia opracowywanie posiadanych spuścizn archiwalnych — zatem uczestniczy w pracach naukowo-badawczych. Po wtóre, gromadzi rzadko spotykane wśród zbiorów innych bibliotek wydawnictwa — o charakterze regionalnym i ogólnopolskim — dokumentujące funkcjonowanie towarzystw i instytucji naukowych oraz wyższych uczelni. Materiały te stanowią bardzo cenne uzupełnienie dokumentacji archiwalnej, zniszczonej lub zagubionej podczas II wojny światowej. W tym właśnie zakresie tematycznym Biblioteka Archiwum PAN posiada prawie kompletny zbiór wydawnictw o charakterze oficjalnym lub półoficjalnym, między innymi takich organizacji jak:
Towarzystwo Naukowe Warszawskie („Roczniki”, „Sprawozdania”, „Sprawozdania Wydziałów” do roku 1907);
Królewskie Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk („Roczniki” za lata 1802 – 1830);
Towarzystwo Naukowe Krakowskie połączone z Uniwersytetem Krakowskim („Roczniki” obejmujące okres od 1817 do 1872 roku);
Polska Akademia Umiejętności („Roczniki”, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń” od 1873 roku)” Sprawozdania”, „Nauka Polska’ od 1918 roku);
Towarzystwo Przyjaciół Nauk we Lwowie („Sprawozdania” do 1921 roku);
Towarzystwo Naukowe w Przemyślu („Roczniki” od 1911 roku);
Towarzystwo Naukowe na Śląsku („Roczniki” od 1929 roku);
Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Wilnie („Ateneum Wileńskie” od 1923 roku);
Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk („Roczniki” od roku 1860);
Towarzystwo Naukowe w Toruniu („Roczniki” od 1891 roku);
Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku („Roczniki” od połowy 1927 roku).
Wśród gromadzonych przez nas materiałów na uwagę zasługują — otrzymywane w ramach współpracy — egzemplarze wydawnictw dokumentacyjnych większości działających w Polsce wyższych uczelni. Są to tak zwane „składy osobowe” i „spisy wykładów”, które stanowią cenne źródło w pracach badawczych dla historyków kultury i oświaty polskiej. Najstarsze tego typu wydawnictwa dotyczą:
Szkoły Głównej Warszawskiej (za lata 1863–1870);
Uniwersytetu Warszawskiego (od 1869 do 1870 roku);
Uniwersytetu Lwowskiego (od 1894 roku);
Wyższej Szkoły Handlu Zagranicznego we Lwowie (od roku 1929);
Politechniki Lwowskiej (od 1918 roku);
Uniwersytetu Wileńskiego (za lata 1919–1938).
W Bibliotece znajdują się także pojedyncze egzemplarze tego typu wydawnictw dotyczące faktów z życia uczelni zagranicznych w Dorpacie („Personal der Kaiserlichen Universität zu Dorpat” za 1876-1891), Petersburgu („Academia Caesarea Romano-Catholica Ecclesiastica Petroplitan” z roku 1885, 1892/1893–1894/1895, 1899/1900 i 1906/1907–1908/1909) czy Cambridge („Cambridge Springs” z 1917 roku).
Biblioteka Archiwum PAN posiada również cenny i liczny zbiór XVIII, XIX i XX-wiecznych „Sprawozdań Szkół Średnich”. Obejmuje on 215 tytułów, co daje pond 1100 roczników zawierających spisy nauczycieli, uczniów oraz relacje z aktywności edukacyjnej i pedagogicznej danej placówki oświatowej. „Sprawozdania...” te w okresie zaborów stanowiły jedną z nielicznych form popularyzacji nauki polskiej. Opublikowano w nich między innymi pierwszą w Polsce historię matematyki Wojciecha Chęciawskiego wydaną w 1830 roku. Z kolei po I wojnie światowej zamieszczano w nich spisy poległych nauczycieli i uczniów, często z obszernymi notkami biograficznymi, co stanowi dodatkową ich wartość dla historyków. Biblioteka Archiwum PAN swój księgozbiór pozyskuje na zasadach zakupów (księgarskich, antykwarycznych i aukcyjnych), wymiany międzybibliotecznej, darów osób indywidualnych oraz innych placówek naukowych, jak również włączaniu książek i czasopism pochodzących ze spuścizn archiwalnych. W taki na przykład sposób księgozbiór wzbogacił się o zbiory profesora Zygmunta Kolankowskiego czy profesora Tadeusza Dzierżykraya-Rogalskiego. Biblioteka obsługuje głównie pracowników Archiwum i innych instytutów PAN znajdujących się na teranie Pałacu Staszica. Prócz tego prowadzi wymianę międzybiblioteczną z Biblioteką Narodową, Biblioteką Uniwersytecką, Biblioteką Miasta Stołecznego Warszawy, Biblioteką Instytutu Badań Literackich PAN, Lektorium Instytutu Historycznego UW i Biblioteką Instytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW. Biblioteka Archiwum PAN dysponuje tradycyjnym, kartkowym katalogiem alfabetycznym książek i periodyków, który posiada bogaty system odsyłaczy.
Regulamin Biblioteki Archiwum Polskiej Akademii Nauk
- Ze zbiorów Biblioteki mogą korzystać:
- pracownicy Archiwum;
- biblioteki naukowe. - Wypożyczanie książek przez czytelników może odbywać się tylko na własne konto.
- Na każdą wypożyczoną książkę lub czasopismo czytelnik wypisuje rewers.
- Książki wypożyczane są na okres pół roku pracownikom Archiwum, zaś bibliotekom na okres jednego miesiąca. Termin zwrotu może być w uzgodnionych przypadkach przedłużony.
- Biblioteka może zażądać zwrotu książki przed upływem terminu.
- W wypadku zagubienia lub zniszczenia książki czytelnik zobowiązany jest do odkupienia tej samej pozycji, a jeżeli jest to niemożliwe płaci on ekwiwalent ustalony komisyjnie, tj. wartość antykwaryczną danej publikacji.
- W przypadku nieuzgodnionego przetrzymania książek ponad okres jednego roku Biblioteka ma prawo wystąpić do czytelnika o ekwiwalent za wypożyczone pozycje tak, jakby zostały one zagubione lub zniszczone.
- Praktykanci i czytelnicy z zewnątrz mogą korzystać ze zbiorów Biblioteki tylko na miejscu w czytelni.
- Bibliotekarz ma obowiązek pomóc czytelnikowi przy posługiwaniu się katalogiem oraz udzielić wyczerpujących informacji na temat zasobów bibliotecznych.
- Książki wypożyczane na kilka godzin, niewynoszone poza pokój nr 01, należy wpisywać do „Zeszytu wypożyczeń”.
- Na wszystkie książki wynoszone poza pokój nr 01 (nawet na krótko) należy każdorazowo wypełnić rewers.
- Przed wyznaczonym terminem skontrum czytelnicy powinni zwrócić wszystkie wypożyczone książki i czasopisma.
- Czytelnicy korzystający z księgozbioru podręcznego powinni podać do celów statystycznych ilość wykorzystanych woluminów.