Czcionka: A- A A+

„Jo był ukradziony”, czyli prawdziwe historie ludzi z ziemi rybnickiej

 

Jo był ukradziony”, czyli prawdziwe historie ludzi z ziemi rybnickiej

 Tragedia Górnośląska jest jednym z najważniejszych, a zarazem najtragiczniejszych wydarzeń w historii Górnego Śląska w XX wieku. Z powodów geopolitycznych kwestia ta była do 1989 roku tematem tabu. Wydarzenia 1945 roku nie istniały w dyskursie publicznym, nie zajmowała się nimi historiografia, a pamięć o losach mieszkańców Górnego Śląska przetrwała jedynie w świadomości społecznej, a także w dokumentach archiwalnych. Po 1989 roku sytuacja zmieniła się diametralnie, jednak ze względu na wieloletnie „usuwanie” ze świadomości tego tematu, sygnalizowana była przez społeczeństwo śląskie oraz historyków konieczność szerszego przebadania tych zagadnień. Rok 2015 uchwałą Sejmiku Województwa Śląskiego został ogłoszony „Rokiem Pamięci Ofiar Tragedii Górnośląskiej 1945”, co wzbudziło szerokie zainteresowanie społeczeństwa śląskiego tą problematyką. W tych okolicznościach narodził się pomysł przybliżenia tych tragicznych wydarzeń, jakie miały miejsce w powiecie rybnickim, w 1945 roku szerszemu gronu odbiorców.

W książce „Jo był ukradziony”. Tragedia Górnośląska. Ziemia rybnicka autorstwa dr. hab. prof. UŚ Kazimierza Miroszewskiego i dr. Mateusza Sobeczko (pracownika Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie Oddziału w Katowicach) przedstawiony został temat Tragedii Górnośląskiej w powiecie rybnickim. Takie ujęcie tematu wydawało się celowe przede wszystkim ze względu na duży obszar, jaki obejmował powiat po II wojnie światowej (trzy miasta i 29 gmin) oraz na zatrzymanie się na prawie dwa miesiące frontu na ziemi rybnickiej.

Książka składa się z trzech zasadniczych części. Pierwsza poświęcona została opisowi Tragedii Górnośląskiej na terenie powiatu rybnickiego. Przedstawione zostały działania zbrojne w 1945 roku, zniszczenia wojenne oraz postępowanie Armii Czerwonej po wejściu na teren powiatu. Szczegółowo omówiona została kwestia deportacji, w tym opisane zostały jej etapy, statystyka, czasookres, kategorie osób deportowanych oraz motywy wywózek. Scharakteryzowane zostały również warunki transportu do Związku Radzieckiego, życia i pracy deportowanych. W miarę możliwości omówione zostały takie wątki jak sytuacja mieszkaniowa, sanitarno-higieniczna oraz żywnościowa w radzieckich obozach. Scharakteryzowany został wpływ deportacji na życie gospodarcze i społeczne powiatu rybnickiego. Ukazano również przebieg procesu rehabilitacji mieszkańców powiatu rybnickiego oraz wysiedleń do Niemiec. Ostatni rozdział poświecono funkcjonowaniu obozów pracy przymusowej przy kopalniach węgla kamiennego Rybnickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. W drugiej części opublikowane zostały wspomnienia i wywiady z deportowanymi do Związku Radzieckiego, ich krewnymi oraz osobami, które przeżyły wejście Armii Czerwonej na teren powiatu rybnickiego w 1945 roku. W trzeciej części można odnaleźć listę osób aresztowanych i internowanych w powiecie rybnickim sporządzoną przez gminy powiatu w 1945 roku na potrzeby działań starostwa w Rybniku.

W 2020 roku oddano Czytelnikowi do rąk już trzecie wydanie książki. Wszystkie wydania ukazały się w ramach projektów realizowanych przez Stowarzyszenie MOJE MIASTO z Rydułtów i z dużym zaangażowaniem prezesa Marka Wystyrka. Dużą rolę w powstawaniu książki odgrywały także: Anna Mrowiec, Patrycja Tomiczek oraz Iwona Zakrzewska, odpowiedzialne za przeprowadzenie wywiadów oraz sporządzenie list osób aresztowanych. W kolejnym, trzecim już wydaniu książki, poszerzona została nieco część historyczna, a także pojawiły się całkowicie nowe historie mieszkańców ziemi rybnickiej. W najnowszej edycji wywiady opisują głównie wydarzenia na ziemi rybnickiej i uzupełniają poprzednie historie. Jedna z bohaterek, Teresa Poloczek, tak podsumowała swój wywiad: „Wy to macie dobre życie. My to cały czas coś się działo”. Trzecie wydanie zostało także specjalnie zadedykowane Wszystkim deportowanym do Związku Radzieckiego. Projekty zostały dofinansowane przez Urzędy Miast: Rydułtowy, Rybnik i Pszów, a także przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego.

Warto również dodać, że na podstawie książki powstał także spektakl teatralny, a także film dokumentalno-fabularny. 25 sierpnia 2017 roku odbyła się premiera spektaklu pod tytułem: „Jo był ukradziony” na Zabytkowej Kopalni Ignacy w Rybniku-Niewiadomiu. Spektakl został przygotowany w ramach projektu Stowarzyszenia MOJE MIASTO, a wyreżyserowany przez Katarzynę Chwałek-Bednarczyk. Scenariusz powstał na podstawie pierwszego wydania książki „Jo był ukradziony”. Tragedia Górnośląska. Ziemia rybnicka. Z kolei 17 grudnia 2019 roku w Rydułtowskim Centrum Kultury miała miejsce premiera filmu „Jo był ukradziony” Tragedia Górnośląska w reżyserii Adama Grzegorzka, którego scenariusz został oparty na faktach opisanych w drugim wydaniu książki „Jo był ukradziony”. Tragedia Górnośląska. Ziemia rybnicka.

 Fragment wspomnień Norberta Sielskiego opublikowany w książce :

Ojciec jak wrócił, to był skryty, nic nie mówił. Najlepiej jakby go ten ruski węgiel przysypał – przepraszam, że tak mówię, ale tak było. Ojciec się nam nie żalił, nie mieliśmy z niego żadnego pożytku, bo raz, że nie pracował, dwa, to co zarobił z tych zegarków, to niestety przeznaczał na swój nałóg późniejszy, alkoholizm. On tam miał zostać, tam się życie nie liczyło, a on tu go nie miał, na kopalnie z powrotem nie został przyjęty. Podejmował prace dorywcze w różnych miejscach, no i robił te zegarki. Mało tego, co miesiąc musiał chodzić do Raciborza, do Służby Bezpieczeństwa. Tam był przesłuchiwany, aż go psychicznie wykończyli, do września 1954 roku. To się działo wszystko podobnie jak z tymi Żołnierzami Wyklętymi. […] Mój ojciec pomógł sobie odejść z tego świata, nie umiał tego wytrzymać, miał depresję” (K. Miroszewski, M. Sobeczko, „Jo był ukradziony”. Tragedia Górnośląska. Ziemia rybnicka, Katowice-Rydułtowy 2016, s. 116-117).

  1. Miroszewski, M. Sobeczko, „Jo był ukradziony”. Tragedia Górnośląska. Ziemia rybnicka, Katowice-Rydułtowy (3 wydania w 2016, 2018 i 2020 roku).

 Joby1

Joby2

 

 

 

Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie

ul. Nowy Świat 72 

00-330 Warszawa

kwerenda@archiwum.pan.pl

tel./fax +48 22 657 27 88

tel. +48 22 657 28 92

Pracownia Naukowa

czynna od poniedziałku do piątku 

od 9.00 do 15.30

fb