Czcionka: A- A A+

Wielka Powódź w Wilnie (1931) w zbiorach PAN Archiwum

Nocą z 25 na 26 kwietnia 1931 r. katastrofalnie wylała Wilia w Wilnie. Rzeka podniosła swój poziom o osiem metrów. Woda doszła aż do katedry, zalewając większość placu i mimo worków z piaskiem rozłożonych wokół katedry wdarła się do podziemi i krypt.

Nocą z 25 na 26 kwietnia 1931 r. katastrofalnie wylała Wilia w Wilnie. Rzeka podniosła swój poziom o osiem metrów. Woda doszła aż do katedry, zalewając większość placu i mimo worków z piaskiem rozłożonych wokół katedry wdarła się do podziemi i krypt.

W pierwszych dniach maja woda zaczęła ustępować i wtedy powstał Społeczny  Komitet Ratowania Katedry z biskupem Kazimierzem Michalkiewiczem na czele. Kierownictwo działań budowlanych objął profesor Juliusz Kłos.

Pierwszym odkryciem było odnalezień przed ołtarzem św. Kazimierza dwóch srebrnych puszek zawierających serce i wnętrzności króla Władysława IV. Liczne wycięte w puszkach otwory wskazywały, że w czasie najazdu wojsk moskiewskich w 1655 r. , poszukiwano w nich kosztowności. We wrześniu odkryto zamurowaną kryptę. Okazała się ona  w miejscem pochówku królewskiego: Aleksandra Jagiellończyka, Elżbiety Habsburżanki (pierwszej żony Zygmunta Augusta) i Barbary Radziwiłłówny (drugiej żony Zygmunta  Augusta). Tylko szczątki Barbary zachowały się w należytym stanie dzięki temu, że zostały zasypane wapnem przed przewiezieniem z Krakowa do Warszawy. Wszyscy jeszcze spodziewali się odkrycia  szczątków wielkiego księcia Witolda. Nie znaleziono ich jednak. Najprawdopodobniej zostały zniszczone  przez wojska moskiewskie.

Pierwszy etap prac związanych z odkryciem grobów królewskich zakończył się w sierpniu 1933 r. W katedrze odbyła się uroczystość przeniesienia szczątków królewskich do prowizorycznego mauzoleum w kaplicy Najświętszej Marii Panny, dawnej kaplicy królewskiej. Uroczystości miały piękną oprawę. Kaplica została ozdobiona sztandarami i gobelinami, trumny umieszczono na katafalkach, pokrytych czerwonym sztandarem z białym orłem. Przed katafalkiem króla Aleksandra ustawiono urnę ze szczątkami Władysława IV.

Odkrycie grobów królewskich pasjonowało Wilno jeszcze przez kilka lat.

Obecnie  zrekonstruowano  królewskie  sarkofagi, a w ścianie nad nimi umieszczono tablice z napisami wyłącznie po litewsku.

Tamtej wiosny Wilia porwała też makietę pomnika Adama Mickiewicza. Autorem pomnika był rzeźbiarz Zbigniew Pronaszko. Tymczasowa wersja pomnika w koncepcji formistycznej w  wysokości 12, 5 metra powstała z drewna. Zszokowani jego nowoczesną formą  członkowie komitetu budowy , jak i przedstawiciele władz miejskich odmówili zgody na taki pomnik. Makieta – za zgoda marszałka Piłsudskiego – stanęła na terenie wileńskiego garnizonu. I to ona  „utonęła” w wodach Wilii.

Fotografie pochodzą z Materiałów Heleny Drege.

Izabela Gass

Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie

ul. Nowy Świat 72 

00-330 Warszawa

kwerenda@archiwum.pan.pl

tel./fax +48 22 657 27 88

tel. +48 22 657 28 92

Pracownia Naukowa

czynna od poniedziałku do piątku 

od 9.00 do 15.30

fb